oktober 31, 2021

Je verbinden met je kind: aanwezigheid, responsiviteit en empathie

Inhoud

Laatste update — 24 juni 2023

Ik loop door de stad en zie een moeder naast haar kinderwagen staan met haar armen in haar zij. Vijf meter verderop ligt haar dochter van ongeveer anderhalf jaar oud op haar buik languit op straat. Ze stampt met haar handen tegen de stoeptegels terwijl haar gekrijs door mijn ziel snijdt. Ik hoor dat de paniek groot is en dat deze dreumes geen idee heeft hoe ze hiermee om moet gaan. Logisch, ze heeft totaal nog weinig ervaring en wijsheid wat betreft emoties. Ze stelt zich niet aan, ze kan er gewoonweg niet mee omgaan.

Inuit-ouders (een inheems volk in Groenland en Canada) zouden zeggen: ‘Ze heeft nog geen ihuma verworven (ihuma betekent geest, gedachten, reden of begrip). Hoe kan ze dan in godsnaam weten hoe ze moet omgaan met deze hevige emoties?’ Het is in ieder geval overduidelijk dat het hoog tijd is om ernaartoe te gaan en haar te troosten.

De moeder blijft staan en aan haar gezicht is te zien dat ze er helemaal klaar mee is. Terwijl ik de moeder passeer wil ik bijna zeggen: ‘ga er eens naartoe', maar ik houd me in omdat het niet goed voelt. Wat een wijsneus ben ik dan. Zo’n aanstaande vader die geen idee heeft wat de situatie precies is en wat er aan vooraf is gegaan. Zo’n aanstaande vader die wel even weet hoe het moet. Als ik wat verder ben gelopen kijk ik nog één keer achterom. Ik probeer de moeder aan te kijken om haar hopelijk een signaal af te geven. ‘Eigenlijk ook niet effectief' denk ik. Misschien denkt ze op deze manier wel dat ik een oogje op haar heb. Nou goed, ik heb te doen met dit kind.

Een paar maanden later: een vader met zijn zoon op zijn nek. Het jongetje huilt zo hard dat het slijm op het kalende hoofd van zijn vader landt. Als ik er voorbij ben gelopen hoor ik even later: ‘EN NU OPHOUDEN!!!'. De vader laat zich volledig gaan en de jongen begint nog harder te huilen.

Je bagage zo min mogelijk doorgeven

Dit soort voorbeelden vallen mij op dit moment extra op omdat ik me straks ook in dit soort situaties ga begeven. Laat ik me dan ook zo gaan zoals die vader? Doe ik dan ook gewoon even niets en laat ik mijn kind spartelen zoals de moeder? Ik sluit dat niet uit, maar ik wil er ook alles aan doen om te zorgen dat het niet gebeurt.

Eerder schreef ik al over je bagage zo min mogelijk doorgeven aan kinderen. Dit leek mij duidelijk zo’n moment waarop de bagage en de blinde vlekken mee kunnen spelen als ouder. Nina Mouton schrijft in haar boek ‘Mild Ouderschap' over zo’n zelfde situatie maar waarin de ouder kiest om er op een andere manier mee om te gaan:

Een moeder vertelde dat haar driejarige zoon na school een driftbui had gekregen. Hij wilde NIET in de fietsstoel. Dus daar stond ze: fiets, kleuter met driftbui en veel voorbijgangers die haar kenden, want bijna allemaal waren ze cliënt bij haar. Ze voelde dat ze een zekere status of verwachting te vervullen had tegenover haar clientèle. Ze voelde de ogen op zich gericht. Ze vertelde dat ze in haar hoofd twee scenario’s zag:

1. Kleuter in fietsstoel dwingen en zo snel mogelijk wegrijden.

2. Een denkbeeldige bubbel creëren om samen met haar kind in te vertoeven. Het had haar veel gekost om optie twee te verkiezen, want ‘wat zullen de mensen wel niet denken?’ Maar het had haar ook veel opgebracht: ze voelde dat de emotie van haar zoon er eerst uit moest, voordat ze hem in de fietsstoel zou kunnen hijsen. Dus ging ze naast hem zitten. Ze zei: ‘Ik zie dat je kwaad bent, ik ben bij je.’ Net zoals ze thuis deed. Al snel kroop de zoon op haar schoot, kon ze hem knuffelen en wiegen en tien minuten later reden ze rustig fietsend naar huis.

Ouderschap en opvoedingsthema’s

Op growthinkers wil ik je meenemen in mijn zoektocht naar het worden van een goede vader, geen perfecte vader. De afgelopen tijd heb ik op mijn Kindle de volgende boeken gelezen over ouderschap en opvoeding:

• ‘De onschuldige gevangene' van Ingeborg Bosch
• ‘Het hele brein, het hele kind' van Daniel J. Siegel
• ‘Vader op komst' van Willem Bisseling
• ‘Aanpakken voor aanstaande vaders' van David Borman
• ‘Mild Ouderschap' van Nina Mouton
• ‘Jagen, verzamelen, opvoeden' van Michaeleen Doucleff

Deze boeken leverden ongeveer 400 highlights/markeringen op. Al deze markeringen heb ik gecategoriseerd in specifieke thema’s waar ik de komende tijd over wil gaan schrijven.

Op dit moment heb ik de volgende tien thema’s verzameld: ARE (aanwezigheid, responsiviteit en empathie), autonomie bevorderen, acomedido (hulpvaardigheid in huis), positieve aandacht en ervaringen, communiceren met kinderen, andere mensen rondom je kinderen verzamelen, ihuma (geest, gedachten, reden of begrip) verwerven, eten met kinderen, slapen en kinderen, kinderspullen.

Dit eerste artikel zal gaan over ARE oftewel aanwezigheid, responsiviteit en empathie (verbinden), een concept uit het boek ‘De onschuldige gevangene' van Ingeborg Bosch:

• Aanwezigheid

Hoe aanwezig ben je als ouder? Ik bedoel hier niet dat ik mijn telefoon constant uit ga zetten als ik met mijn kind ben, maar dat ik mezelf wel afvraag: heb ik deze week meer aandacht gegeven aan werk, telefoon / andere afleidingen of aan mijn kind?

Ik bedoel hier ook niet dat ik constant op de huid van mijn kind ga zitten, maar dat ik er wel zoveel mogelijk probeer te zijn om te sturen, te begeleiden en te helpen. Ik ben mijn kind immers aan het begeleiden naar volwassenheid.

Voor mij gaat het hier om mentaal en fysiek aanwezig zijn terwijl je kind opgroeit. Steeds proberen om op zoek te gaan naar de werkelijke behoefte van het kind, want die behoeftes veranderen naarmate het kind ouder wordt. Een dreumes heeft bijvoorbeeld meer sturing nodig wat betreft het omgaan met emoties. Een puber of jong-volwassene meer hulp en ondersteuning bij onderwerpen als school, je verhouden tot anderen, werk en de liefde, denk ik.

Wat betreft ARE (empathie, aanwezigheid en responsiviteit) is alles met elkaar verbonden. Want, als je niet aanwezig bent dan kun je je ook niet verbinden en zonder empathie hebben aanwezigheid en responsiviteit weinig betekenis.

Nina Mouton schrijft: ‘Elk gedrag is een vraag naar verbinding. Kinderen willen worden gezien, gehoord.’ en ‘Kinderen gehoorzamen als ze verbinding voelen. Zo eenvoudig én zo moeilijk is dat. Want zij kunnen niet altijd verbinden, wij kunnen niet altijd verbinden. We zijn de verbinding met elkaar kwijt, dus vervallen we toch in een strijd. Dat is niet erg, ook dat is de zoektocht.’

Oogcontact, zingen, neuriën, wiegen, troosten, praten, op hun hoogte gaan zitten, het zijn allemaal goede manieren om in verbinding te gaan met kinderen.

• Responsiviteit

Responsiviteit is de behoeftes zien en daarnaar handelen. Dit is vooral belangrijk in de eerste jaren omdat een baby dan nog niet volledig kan communiceren. Hoe beter de responsiviteit hoe veiliger gehecht de kinderen zijn en hoe lager hun basiscortisolniveau (een hormoon dat geproduceerd wordt bij aanhoudende gevoelens van stress).

Bij deze een paar lessen die ik leerde over responsiviteit:

• Laat in het begin (in ieder geval de eerste 3 maanden) je kindje nooit alleen huilen. In dit stadium is de enige les die een baby leert als zijn kreten worden genegeerd, dat de volwassenen in zijn wereld niet te vertrouwen zijn om voor hem te zorgen.

Sterker nog, Harvard-onderzoekers Commons en Miller leggen een directe relatie tussen het apart leggen en niet reageren op het huilen van baby’s en de ontwikkeling van PTSS schrijft Ingeborg Bosch.

• Een draagdoek/draagzak is effectief voor het kalmeren van een baby.

• Het is vrij eenvoudig na te gaan of je baby het te warm of te koud heeft door de temperatuur van de nek te voelen.

• Zorg dat je baby veel bij je in de buurt is, ook ‘s nachts.

• Baby's kunnen slecht tegen stilte omdat het in de buik ook nooit stil was.

Qua responsiviteit hebben we allebei de Dunstan Baby Language cursus gevolgd. In deze cursus leer je hoe je aan de geluiden (voordat het gaat huilen) van de baby kunt horen wat de behoeften zijn. Heeft het kindje honger? Is het moe? Heeft het darmkrampjes of een boer die dwars zit? Is het oncomfortabel? Al deze vijf signalen kun je na de cursus van Priscilla Dunstan gaan herkennen. We zijn heel benieuwd in hoeverre deze cursus ons gaat helpen, daarover later meer.

• Empathie (verbinden)

Het voorbeeld van de moeder en de kleuter uit het boek ‘Mild Ouderschap' geeft duidelijk weer hoe je die verbinding maakt. De moeder maakt contact met het kind en communiceert dat ze door heeft wat er aan de hand is. Vervolgens geeft ze het kind de mogelijkheid en de veiligheid om door deze situatie heen te komen.

Hier gaat het dus eerst om de emoties uit laten razen. Want gelukkig zijn emoties net als wolken, ze drijven over. In het boek ‘Het hele brein, het hele kind' staat dat de rechterhelft van het brein op op zo'n moment dominant is en alles overneemt. Er is op dat moment geen ruimte voor de linkerhelft van het brein.

Rechterhelft van het brein: gevoelens, emoties, creativiteit etc.

Linkerhelft van het brein: logica, regels etc.

Bovenstuk van het brein (neo-cortex): concentratie, denkvermogen etc.

Benedenstuk van het brein (zoogdieren- en reptielenbrein): het primitieve deel dat meteen reageert als er bijvoorbeeld gevaar is, o.a. bezig met genot vermeerderen en pijn vermijden.

Bij beiden voorbeelden die ik in het begin beschreef zijn bij het kind het benedenstuk en de rechterhelft van het brein overactief. Schreeuwen, zeggen dat het zich niet moet aanstellen, ‘niets doen’ of het kind agressief naar je toe trekken — in het ergste geval een pak slaag geven — werkt allemaal averechts.

Wat kun je wel doen? Bijvoorbeeld de rechterhelft verbinden met de linkerhelft. Hier twee voorbeelden uit het boek ‘Het hele kind, het hele brein':

Verbinden en terugleiden. Als je kind van streek is, verbind je dan eerst emotioneel met haar, van rechterbrein tot rechterbrein. Is het eenmaal gekalmeerd en ontvankelijker, dan werk je met het linkerbrein en heb je het over wat wel en wat niet mag.

Benoemen om te temperen. Als heftige rechterbrein emoties uit de bocht vliegen, help je je kind het verhaal te vertellen: waarom is hij van streek? Dan kan zijn linkerbrein helpen om wijs te worden uit de ervaring en krijgt hij meer het gevoel dat hij grip heeft op de situatie.

Het boek ‘Het hele brein, het hele kind' gaat o.a. over deze delen van het brein steeds weer met elkaar verbinden. Er staan nog veel meer voorbeelden in hoe je dat als ouder kunt doen.

Wacht maar tot je echt vader bent!

‘Wacht maar tot je echt vader bent’, een opmerking die ik al geregeld naar mijn hoofd geslingerd kreeg.

Wat betreft ARE later meer, want ik heb dit natuurlijk nog niet in praktijk gebracht. Ik ben op dit moment vooral benieuwd hoe het verbinden met mijn kind zal gaan en of de Dunstan Baby Language cursus voor ons echt werkt. Stay tuned!

Dit artikel bevat affiliate links. Wanneer je iets koopt via zo'n link krijgen wij daar een commissie van. Een directe manier om ons te supporten en de website up-to-date te houden #onlybuyitwhenyouneedit. Onze website draait op 100% hernieuwbare energie via mijn.host. Om ons website verkeer in te zien maken we gebruik van Fathom Analytics, die jouw privacy respecteert en geen cookies gebruikt.

Onze zoektocht naar persoonlijke groei, minimalisme en duurzaamheid. Jouw guide naar een bewust en duurzaam leven. Join Claire's conscious curated newsletter.