november 6, 2021

Hoe bevorder je autonomie bij een kind?

Inhoud

Laatste update — 24 juni 2023

In het artikel ‘Je verbinden met je kind: aanwezigheid, responsiviteit en empathie' schreef ik over twee momenten waarop ik met kinderen te doen had. Momenten van krijsende kinderen die op dat moment niet de aandacht kregen die ze verdienden van hun ouders, vond ik, mij ervan bewust dat ik geen idee had wat er op dat moment echt speelde.

Ik kreeg er op Instagram mooie reacties op van ouders. Dit was het antwoord (van Rosanne) dat het meest resoneerde bij anderen:

Goede voornemens…een goede voorbereiding is het halve werk…ik wou dat ’t gold voor het ouderschap. Ik heb ook staan ‘oordelen’ over krijsende kinderen, en dacht dat ik goed advies had en het beter wist. Maar dat was mijn uitgeslapen ik, mijn ik met nachtrust, mijn ik met tijd voor mezelf. Ik heb ook boeken gelezen over mindful parenting etc. en er staan echt mooie tips in, sommige bruikbaar. En toch ga ik de zoveelste zijn die tegen je zegt: Wacht maar….

Ineens had ik een potentiële titel voor een nieuw boek: ‘Wacht maar tot je echt vader bent’.

Eerlijk gezegd kan ik nu niet wachten om dit net als Rosanne mee te maken en het te vergelijken met de Jelle die was uitgeslapen en tijd voor zichzelf had. Ik zal er ook zeker op terugkomen in toekomstige artikelen en denk ook dat het geestig kan werken als de vermoeide en snel geïrriteerde Jelle straks zijn artikelen terugleest.

Ook Pauline had een rake reactie: ‘Begrijpend naar de ouder knikken en erkenning geven over hoe lastig ouder zijn soms is, had die persoon misschien de moed gegeven om terug de verbinding aan te gaan'.

Ik kan alleen maar zeggen, mooi Pauline. Ben het volledig met je eens. Ik moet alleen dat ‘lastige’ dus nog gaan ervaren. Voor nu schrijf ik dus nog even door als de Jelle waar mensen tegen zeggen: ‘Wacht maar' en ‘Je denkt dat je het weet maar je hebt geen idee'. Dit artikel zal gaan over de autonomie van je kind bevorderen.

Ik dacht dat ik constant met mijn kind moest spelen

Eerlijk gezegd dacht ik altijd dat het goed was om als je samen met je kind was, er constant mee te spelen. Om ze constant in de gaten te houden en te volgen. Ik maakte een sport van het entertainen en bleef zoeken naar manieren om ‘een spelende connectie’ met kinderen te krijgen. Ik deed het bij neefjes, nichtjes en andere kinderen en dacht: ‘dit ga ik later ook bij mijn eigen kind doen als we samen zijn’.

Nu denk ik nog steeds dat dit een persoonlijke kracht van mij is, maar het boek ‘Jagen, verzamelen, opvoeden' gaf mij op dit vlak een ander inzicht. Ik denk nu dat ik bovenaan het woord constant het beste kan verwijderen. Terwijl ik dit schrijf denk ik trouwens ook, hoe houd je dat in godsnaam vol?

In het boek ‘Jagen, verzamelen, opvoeden' schrijft Michaeleen Doucleff over een situatie waarin ze samen met haar dochter bij een stam jager-verzamelaars is in Tanzania. Ze is daar om met ze samen te leven maar vooral om te onderzoeken hoe zij de opvoeding (begeleiden naar volwassenheid) aanpakken. Als ze met een groep op jacht zijn houdt Michaeleen constant de hand van haar dochter Rosy vast. Als Rosy begint te huilen denkt ze erover om terug te gaan naar het kamp omdat ze het gevoel heeft dat dit niet werkt. Maar dan komt tolk David naar haar toe:

‘Laat haar hand los. Laat haar gewoon,’ zegt David met lichte ergernis in zijn stem. ‘Zij kan vooroplopen en jij kunt haar volgen. Het komt goed.’

‘Echt waar? Denk je dat?’ vraag ik weifelend. ‘Ja, het komt goed,’ antwoordt hij. ‘Goed… Maar ik denk niet…’ Voordat ik mijn zin kan afmaken, rent Rosy ervandoor en klautert over de rotsblokken als een kleine baviaan. Het blijkt dat David het helemaal bij het juiste eind had wat Rosy betreft. Nu ik haar heb ‘losgelaten’, doet ze het geweldig tijdens de jacht en loopt ze drie uur lang gewoon door. Op dat moment zie ik in de praktijk wat een beetje autonomie voor een klein kind kan betekenen, én voor de relatie met zijn of haar moeder.

In haar boek schrijft Michaeleen ook over de Maya’s die ook geen behoefte voelen om hun kinderen constant te vermaken of met hen te spelen.

Los van het constant met een kind spelen is er natuurlijk ook zoiets als constant op de huid van het kind zitten. Constant aanwijzingen, bevelen en verbeteringen geven om te zorgen dat het kind ‘geen gevaar loopt’ of doet wat jij wil omdat jij je dan minder angstig of onrustig voelt. Soms zorgt dit ook voor een machtsstrijd die niet nodig is. Ik leerde ook dat kinderen die overdreven beschermd worden of die angstige ervaringen juist zonder steun moeten doormaken vaak verlegen blijven.

GeVeS: gezondheid, veiligheid of schadeloosheid

Ingeborg Bosch heeft hier een handig woord voor in haar boek ‘De onschuldige gevangene': GeVeS (gezondheid, veiligheid of schadeloosheid). Met schadeloosheid bedoelt ze: is er kans op materiële of immateriële schade bij anderen?

Hier ligt een mooie uitdaging voor de ouder en het zijn goede momenten om je bewust te worden van je eigen innerlijke kind en dus je eigen blinde vlekken en eventuele bagage.

Als er sprake is van GeVeS: ferm optreden, grenzen stellen en geen compromissen sluiten. Ferm optreden heeft niets te maken met boos, verwijtend, schreeuwend, duwend of trekkend. Dus niet negatief maar zo positief en zo kalm mogelijk optreden is haar devies. ‘Onze negatieve emotie naar aanleiding van wat ons kind gedaan heeft is een indicatie dat we te maken hebben met een echo uit ons eigen verleden.' schrijft Ingeborg Bosch.

Dus is het geen GeVeS maar een echo uit je verleden? Val je kind daar dan zo min mogelijk mee lastig. Ik snap dat dit ‘Jelle je denkt dat je het weet maar je hebt geen idee' klinkt en ik moet zeggen dat dit me soms inderdaad extreem moeilijk lijkt als de vermoeidheid daar is.

Kinderen zelf beslissingen laten maken

Uit de boeken die ik tot nu heb gelezen heb ik geleerd: de ‘sweet spot’ is kinderen zoveel mogelijk hun eigen gang te laten gaan terwijl we een liefdevol oogje in het zeil houden. Op die manier geef je ze de mogelijkheid om zelf beslissingen te maken en zelf problemen op te lossen (autonomie).

Autonomie bevorderen betekent dus ook dat je ze soms laat worstelen — zelfs als dat misschien bij jou vervelende gevoelens oproept. Laat ze worstelen met de keuze zodat ze ook leren leven met de gevolgen. Een voorbeeld is kinderen die onderling ruziemaken. Verleidelijk is om meteen in te grijpen, maar het is een kans voor het kind om zelf beslissingen te maken en zelf het probleem op te lossen. Ouders nemen kinderen die kansen geregeld af. Doen de kinderen elkaar écht pijn? Dan is het wel tijd om in te grijpen.

‘Het grootste geschenk dat ouders aan hun kinderen kunnen geven is dat ze hun eigen beslissingen mogen nemen,’ zegt psycholoog Holly Schiffrin. ‘Ouders die hun kinderen te veel ‘helpen' belasten enerzijds zichzelf te veel en zorgen er anderzijds voor dat hun kinderen slecht voorbereid zijn op het volwassen worden.’

Autonomie bevorderen: hoe?

Een mooie uitdaging vind ik om spelenderwijs het kind te laten oefenen met het oplossen van problemen en het nemen van beslissingen. ‘Elke keer dat we ‘Overtuig me’ of ‘Bedenk eens een oplossing die voor ons beiden goed is’ zeggen, geven we onze kinderen de kans om te oefenen met probleemoplossing en het nemen van beslissingen.’ schrijft Daniel J. Siegel in ‘Het hele brein, het hele kind'.

Een andere goede manier om de autonomie bij je kind te bevorderen is het opzoeken van autonomiegebieden. Het volgende schrijft Michaeleen Doucleff in haar boek ‘Jagen, verzamelen, opvoeden':

Wat is een goed autonomiegebied? Voor dreumesen, peuters en kleuters zijn dat plekken die overzichtelijk zijn zodat je de kleintjes gemakkelijk vanuit de verte in de gaten kunt houden en je niet achter hen aan hoeft te rennen.

Goede plekken zijn bijvoorbeeld:

• parken met grote open ruimtes;
• speeltuinen (ik hou van speeltuinen met zandbakken of zachte ondergronden die een val breken);
• stranden (je kunt je kind snel leren om het water te vermijden);
• volkstuintjes;
• grasvelden;
• speelpleinen bij scholen;
• hondenparken;
• je huis en tuin (of balkon als je in een appartement woont).

Voor oudere kinderen zijn buurthuizen en zwembaden goede autonomiegebieden.

Conclusie

Zoek een balans tussen het spelen met je kind en het alleen zijn of haar gang laten gaan. Deze privé-momenten zijn belangrijk voor je kind om een gevoel van eigenwaarde te ontwikkelen dat losstaat van de ouders. Ze komen vanzelf naar je toe als het nodig is.

Laat je kind eigen beslissingen maken en problemen zelf oplossen. Je kunt dat stimuleren door ze uitdagingen te geven. Verstop bijvoorbeeld de bal onder een deken en moedig aan om deze te vinden.

Zoek autonomiegebieden op en houd een liefdevol oogje in het zeil. Grijp alleen als GeVeS in het geding komt. Geef niet constant bevelen, aanwijzingen en verbeteringen. Hoe minder je dat doet, hoe minder je kind om aandacht zal vragen.

Dit artikel bevat affiliate links. Wanneer je iets koopt via zo'n link krijgen wij daar een commissie van. Een directe manier om ons te supporten en de website up-to-date te houden #onlybuyitwhenyouneedit. Onze website draait op 100% hernieuwbare energie via mijn.host. Om ons website verkeer in te zien maken we gebruik van Fathom Analytics, die jouw privacy respecteert en geen cookies gebruikt.

Onze zoektocht naar persoonlijke groei, minimalisme en duurzaamheid. Jouw guide naar een bewust en duurzaam leven. Join Claire's conscious curated newsletter.